Depositogarantiestelsel: hoe hard is die garantie?

Hoe het precies zit met de garantie voor spaargeld in de EU

Als spaarder kies je voor veiligheid van je spaargeld. Je wilt niet het risico lopen dat jouw geld verdwijnt, daarom zet je het op een spaarrekening en kijk je goed naar het depositogarantiestelsel. Binnen de Europese Unie (EU) hebben landen de verplichting om een spaargarantie geregeld te hebben met een dekking van € 100.000 per persoon, per bank. Er leven best veel vragen over de werking van die garantie. In hoeverre is de overheid van het betreffende land verantwoordelijk?

Depositogarantiestelsels Frankrijk, Zweden en Letland

In m'n blog van gisteren gaf ik al aan dat er in onze mailbox interessante vragen zaten tijdens onze vakantie. Eén daarvan was deze van Hendrik:

Ik heb bij Raisin o.a. de voorwaarden wat betreft het Depositogarantiestelsel van Frankrijk en Zweden en Letland goed doorgelezen en daar staat bij het betreffende land dat de overheid niet verplicht is - als het fonds niet voldoende in kas heeft - om dan bij te storten. Het is dus dan vrijwillig. Maar hoe zit het nu echt? Ik kan er geen touw aan vast knopen.

Edwin kwam met een soortgelijke vraag. Heel eerlijk: dit hadden wij ook nog niet zo goed gezien. Juist daarom interessant om in te duiken en te proberen hier duidelijkheid over te geven. 

Betrokken land niet verplicht in te springen?!

Een snelle blik op de voorwaarden van banken uit andere landen die via Raisin opereren levert op dat in de productvoorwaarden van alle rekeningen die je daar kunt openen hetzelfde zinnetje staat.

'Indien de beschikbare middelen in het depositogarantiefonds niet volstaan om het totaal aan gedekte banktegoeden bij de Bank te dekken, is het betrokken land niet verplicht in te springen voor de resterende aan rekeninghouders verschuldigde bedragen.'

Ik kan me goed voorstellen dat dit bij jou twijfels oproept over het openen van een spaarrekening in het buitenland. Toch zijn wij ervan overtuigd dat die twijfels niet nodig zijn.

Depositogarantiestelsel in Nederland

Maar laten we een stapje terug doen: hoe zit het met het depositogarantiestelsel in Nederland? Op de website van De Nederlandsche Bank (DNB) vonden we een oud artikel over de omvang van het depositogarantiefonds (DGF), met daarin de volgende alinea:

Voor het geval een bank failliet gaat en er niet voldoende in het fonds zit, heeft het DGF ook alternatieve financieringsmogelijkheden achter de hand. DNB kan de banken die aan het DGS deelnemen direct om een extra bijdrage vragen. Ook kan het DGF financiering bij derde partijen aantrekken. Het DGF heeft een kredietfaciliteit van drie miljard euro afgesloten bij een consortium van vier grote Nederlandse banken. In het uiterste geval kan het DGF de Minister van Financiën om een overbruggingskrediet vragen.

Hier leid ik uit af dat er dus ook in Nederland geen harde garantie is dat de overheid bijspringt als het depositogarantiefonds niet genoeg geld bevat om alle gegarandeerde tegoeden van een failliete bank uit te betalen. Is dat een reden voor grote zorgen? Wij denken van niet, omdat er buiten het geld in het DGF nog veel meer geregeld is.

Hoe werkt dat depositogarantiefonds?

Het DGF wordt gevuld sinds 2016, banken betalen ieder kwartaal een bijdrage ('ex ante') aan het fonds. Die bijdrage is afhankelijk van het totaal aan spaartegoeden dat de bank in huis heeft en van het risicoprofiel van de bank.

Inhoud van het DGF

Er is internationale regelgeving die stelt dat depositofondsen in 2024 een omvang van 0,8% van de gegarandeerde gelden moeten bevatten. Eind 2021 zat er in het Nederlandse fonds ruim 3 miljard euro met een geplande groei naar zo'n 5 miljard euro in 2024. Op dit moment zal er dus zeker 4 miljard in zitten. Na die opbouwfase gaan de banken alleen nog bijdragen om de fondsopvang op peil te houden.

Als een bank failliet gaat...

Het DGF wordt aangesproken als een bank failliet gaat. Volgens het bovengenoemde artikel was het bedrag in het fonds op dat moment toereikend "om bij 21 van de 31 Nederlandse banken de gegarandeerde tegoeden direct vanuit het fonds uit te keren mocht de bank failliet gaan."

Wat als het DGF niet genoeg geld heeft?

Zit er te weinig geld in het DGF voor de benodigde uitbetalingen? Dan kunnen alle overige deelnemende banken aangeslagen worden voor het restant. Dat noemen ze een 'ex post' betaling, een buitengewone bijdrage. Is er dan nog niet genoeg? Dan kan het fonds aangevuld worden via deze stappen:

• aantrekken financiering van derden (bijv een paar miljard lenen bij de grootbanken)
• krediet afsluiten bij de staat

Grootbanken mogen niet failliet gaan

Grootbanken hebben teveel spaargeld in de boeken om direct uit het fonds te betalen. Bij deze systeembanken worden andere maatregelen ('resolutie-instrumenten') ingezet om een faillissement te voorkomen. Denk maar aan de redding van ABN Amro in 2008. Simpel gesteld: deze banken mogen gewoon niet failliet gaan, dat zou een veel te grote impact hebben op onze samenleving. 'Too big to fail', zeggen ze dan. En zonder faillissement hoeft er ook geen aanspraak gemaakt te worden op het depositogarantiestelsel.

Geen harde garantie overheid in Nederland en buitenland

Kortom: zelfs in Nederland is er geen harde garantie dat de overheid bijspringt - dat geldt kennelijk voor alle EU-landen en is dan ongetwijfeld ook niet verplicht volgens de EU-regels.

Het is dus interessant om te weten in hoeverre het DGF van een land voldoende gevuld is. Op het internationale spaarplatform Raisin vind je bij de informatie over de depositogarantiestelsels meer details over het DGS per EU-land, inclusief de aangehouden reserves per 31 december 2022.

Omvang depositogarantiefonds

De vraag is alleen hoe je erachter komt wat 'voldoende' is. Absolute bedragen zeggen weinig als je niet weet hoeveel spaargeld er in totaal door het fonds gegarandeerd wordt. Bovendien heb je ook in andere landen systeembanken. Banken waarvan de overheid het simpelweg niet kan laten gebeuren dat die failliet gaan. 

Risico voor financieel stelsel

Wij denken (maar nee, dat weten we niet zeker) dat elke EU-overheid alles zal doen om te voorkomen dat spaarders van een failliete bank hun gegarandeerde spaargeld niet terugkrijgen. Dat zou immers enorme gevolgen hebben voor het vertrouwen van het publiek in het financiële stelsel van dat land.

Risico voor hele Europese Unie

Die overheid moet natuurlijk wel financieel in staat zijn om dat te voorkomen... lukt dat niet, dan hebben we het over problemen van een hele andere orde: het faillissement van een staat. Met gevolgen voor de hele Europese Unie, dus zullen alle EU-landen eraan meewerken om dat te voorkomen.

Kun je vertrouwen op het depositogarantiestelsel?

Voor elk land speelt dus de vraag in hoeverre je kunt vertrouwen op het depositogarantiestelsel. Die vraag kun je opsplitsen:

• is het depositogarantiefonds voldoende gevuld?
• wat doet de overheid van het land als er een tekort is?
• in hoeverre is die overheid solvabel genoeg om de intentie waar te maken?

Het zijn drie vragen waarvan het bijzonder lastig is om er een stellige uitspraak over te doen. Daar wagen wij ons dan ook niet aan - het is en blijft aan jouw eigen beoordeling om te beslissen of je genoeg vertrouwen hebt. Of het nu gaat om een bank in Nederland, een bank in het buitenland of de overheid van die banken. 

Invloed regels Europese Unie

Wij zijn er behoorlijk van overtuigd dat de Europese Unie de borging van de spaargaranties in EU-landen goed in de gaten houdt. Het is immers ook voor de EU slecht nieuws als spaarders hun geld niet terugkrijgen en/of een land in de financiële problemen komt.

Adequaat alternatief financieringsplan

Zo staat er in de EU-richtlijn voor de spaargarantie dat lidstaten ervoor moeten zorgen:

''dat depositogarantiestelsels over een adequaat alternatief financieringsplan beschikken op basis waarvan zij kortetermijnfinanciering kunnen verkrijgen waarmee vorderingen jegens die depositogarantiestelsels kunnen worden gehonoreerd"

Garantiefonds helpt faillissement voorkomen

In die richtlijn staat ook dat de middelen van het garantiefonds anders gebruikt kunnen worden dan voor uitbetalingen. Bijvoorbeeld dat het garantiefonds de controle van een bank overneemt (i.e. onder administratie plaatst) voordat een faillissement aan de orde is.

Gegarandeerd spaargeld altijd terugbetaald

Al die regels, in combinatie met de kapitaaleisen waaraan banken moeten voldoen en het financieel toezicht in de EU, moeten ervoor zorgen dat er niet snel banken over de kop gaan. En als dat toch gebeurt, dat gegarandeerd spaargeld (tot € 100.000 per persoon, per bank) altijd terugbetaald kan worden aan jou als rekeninghouder.

Uiteindelijk kom je altijd weer terug op het punt van vertrouwen. Vertrouwen in de bank, in het garantiestelsel, in de overheid van het land en in de Europese Unie. Als je ervan durft uit te gaan dat echte problemen wel binnen de EU opgelost zullen worden kun je bij elke bank in de EU geld neerzetten. Misschien kan ik mijn twijfels over sparen in bijvoorbeeld Estland en Italië daarmee ook wel overboord gooien?